Utilitatis natura non potest non hoc agere

Quo quis proprie bonus dicitur

By Marci Antonini, Wednesday, April 24, 2024

Noli talia ea opinari, qualia injuriosus judicat aut qualia te ea judicare vult; sed vide ea, qualia revera sint.

Duplicem hanc promptitudinem, te habere oportet alteram, ut id tantum agas, quodcunque regiae ac legiferae facultatis ratio suggerit ad utilitatem hominum: alteram, ut sententiam mutes, si forte quis adest, qui eam corrigat et te ab opinione deducat: oportet tamen hanc sententiae mutationem oriri a probabili quadam ratione, quasi ita justum aut communioni utile sit: his similia tantum esse oportet, non quod gratum aut gloriosum videtur.

Ratione praeditus es? - sum. - Cur igitur ea non uteris? nam si haec facit, quod suum est, quid aliud desideras?

Substitisti ut pars; evanesces in eum, qui te generavit, seu potius recipieris in ejus rationem seminalem per mutationem.

Multae thuris glebulae in eandem aram, alia citius, alia tardius, decidunt: nihil autem interest.

Intra decem dies Deus videberis iis, quibus nunc bestia ac simia, si ad decreta cultumque mentis redieris.

Ne ut qui millia annorum victurus sit; fatum impendet; dum vivis, dum licet, fac bonus fias.

Quantum negotii lucrabitur, qui non videt, quid alius dixerit, egerit, cogitarit, sed tantum, quid ipse agat, justum sit ac pium, aut, ut Agathonis verbis utar, "noli nigros circumspicere mores, sed per lineam curre rectus nec vagus."

Qui insana famae posthumae admiratione tenetur, non cogitat, unumquemque eorum, qui ejus recordabuntur perbrevi et ipsum esse moriturum; postea rursus etiam hunc, qui illum exceperit, donec omnis memoria per eos qui accenduntur et exstinguuntur, progrediens prorsus exstinguatur. Fac autem, et illos, qui tui meminerint immortales fore, et immortalem tui memoriam, quid igitur hoc ad te? neque dico, quid ad mortuum, sed ad vivum quid laus, nisi forte dispensationis causa? Praetermittis enim nunc intempestive donum a natura datum, dum alicui rei adhaerescis quam rationi... Reliquum.

Quidquid quacunque tandem ratione pulcrum est, id per se pulcrum est, et in se terminatur nec partem sui habet laudem. Igitur certe neque deterius neque melius fit laudando. Atque hoc dico etiam de iis, quae vulgari usu pulcra dicuntur, ut de rebus corporeis et artificum operibus. Quod revera pulcrum, id scilicet laude indigeat? non magis quam lex; non magis, quam veritas; non magis, quam benevolentia aut verecundia. Ecquid horum idcirco, quod laudatur, pulcrum est, aut eo, quod vituperatur; corrumpitur? Smaragdus enim num se ipso deterior fit, si non laudatur? Quid vero aurum, ebur, purpura, lyra, gladiolus, flosculus, arbuscula?

Si permanent animae, quo modo eas ab aeterno capit aer? - Quo modo vero terra capit corpora eorum, qui ab aevo tam immenso sepulti sunt? Quemadmodum enim hic corporum, postquam ad certum quoddam tempus permanserunt, mutatio et dissolutio aliis cadaveribus locum dat; sic animae, quae in aerem transferuntur, postquam aliquandiu diu perstiterunt, mutantur et funduntur et succenduntur in seminalem universitatis rationem receptae, eoque pacis iis, quae in easdem sedes recipiuntur, locum faciunt. Hoc igitur aliquis respondere possit posito hoc, animas permanere. Nequae vero solum reputanda est multitudo corporum sic sepultorum, sed etiam aliorum animalium, quae quotidie comeduntur et a nobis et ab aliis animantibus: quantus enim numerus consumitur et hoc modo quasi sepelitur in corporibus eorum, qui iis aluntur? et tamen ea regio illa recipit, dum partim in sanguinem, partim in aeriam igneamve materiam mutantur. Quaenam hac in re veritatis explorandae ratio? Divisio in materiam et formam.